การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นอิสระ / อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรมของ ผู้พิพากษาเมื่อต้องพิจารณาคดีอาญาของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมืองรวมทั้งศึกษาความสัมพันธ์ ระหว่างตัวแปรทั้งสอง นอกจากนั้นยังศึกษาภาพแทนทางสังคมที่อาจจะส่งผลต่อความเป็นอิสระ อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรมของผู้พิพากษา โดยทําการรวบรวมข้อมูลจากผู้พิพากษาทุกชั้นศาล จํานวน ๕๑๖ คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสอบถามโดยมีลักษณะเป็นมาตรวัดที่สร้างเป็นสถานการณ์สมมุติเพื่อวัดความเป็นอิสระ/อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรม และสําหรับภาพ แทนทางสังคมไ ามได้สร้างเป็นมาตรวัดความหมายแบบ Semantic Differential Scale ส่วนการ วิเคราะห์ข้อมูลได้ใช้สถิติเชิงพรรณนา การทดสอบค่า t และการวิเคราะห์สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ ผลการศึกษาโดยการอิงกลุ่ม พบว่า ผู้พิพากษามากกว่าสองในสามซึ่งส่วนใหญ่อยู่ใน ศาลชั้นสูงจะมีความเป็นอิสระและอัตตาณัติอยู่ในระดับมากและปานกลาง สําหรับดุลพินิจยุติธรรม ก็พบว่าผู้พิพากษาประมาณร้อยละ ๗๐ มีดุลพินิจยุติธรรมอยู่ในระดับมากและปานกลางเช่นกัน อย่างไรก็ตาม ผู้พิพากษาในชั้นศาลที่สูงขึ้นหรือผู้พิพากษาอาวุโส มีแนวโน้มที่จะใช้ดุลพินิจยุติธรรม แตกต่างจากระดับชั้นศาลอื่น ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างทั้งสองตัวแปร แม้จะพบว่าผู้พิพากษา ที่มีความเป็นอิสระและอัตตาณัติมากมีแนวโน้มจะมีดุลพินิจยุติธรรมมากด้วย แต่ก็ไม่พบความ สัมพันธ์อย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ (P > 0.05) สําหรับภาพแทนทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับการ พิจารณาคดีอาญาของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมือง พบว่า ผู้พิพากษาตัวอย่างมอง “การเมือง" “นักการเมือง” และ “การทุจริตของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมือง” เป็นไปในเชิงลบ เช่น มองว่ามี ความดํามืด ทุจริตคดโกง เห็นแก่ตัว สกปรก ยุ่งเหยิง วุ่นวาย มีการเลือกปฏิบัติ ไร้อุดมการณ์ ขาดหิริโอตัปปะ มองผู้ปกครองเป็นใหญ่ และมีอิทธิพล แต่กลับให้ความหมาย “การปกครอง ระบอบประชาธิปไตย” “ความยุติธรรม” และ “คดีอาญาของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมือง” ไปใน เชิงบวก เช่น มีความขาวสว่าง สุจริต เสียสละ เห็นแก่ส่วนรวมและประโยชน์สาธารณะ มี ความดีงาม เห็นประชาชนเป็นใหญ่ และใช้อํานาจโดยชอบ อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าผู้พิพากษาจะมี ความเป็นอิสระ/อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรมแตกต่างกัน แต่กลับพบว่า ผู้พิพากษาตัวอย่างก็มี ภาพแทนทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับคดีอาญาของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมืองแตกต่างกันน้อยมาก จากผลการศึกษานี้ ทําให้สรุปได้ว่าภาพแทนทางสังคมหรือการให้ความหมายต่าง ๆ ในสังคม มิได้มีผลมากนักต่อความเป็นอิสระ/อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรมของผู้พิพากษา ซึ่งทําให้เชื่อได้ว่ากระบวนการหล่อหลอมผู้พิพากษา ได้สร้างให้ผู้พิพากษามีความเป็นอิสระ/อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรมในระดับที่สามารถจะอํานวยความยุติธรรมให้แก่ประชาชนได้ อย่างไรก็ตาม กระบวนการในการคัดเลือก การอบรมบ่มเพาะคุณธรรม จริยธรรมและอุดมการณ์ในวิชาชีพ ยังควรจะได้ตระหนักถึงการส่งเสริมให้ผู้พิพากษามีความเป็นอิสระ/อัตตาณัติและดุลพินิจยุติธรรม ให้สูงยิ่งขึ้นอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ “ศาลยุติธรรม เป็นที่พึ่งของประชาชน” อย่างแท้จริงตลอดไป

This research is aimed at studying the independence/autonomy and discretion of judges in the trial and adjudication of criminal cases involving political office holders, as well as the relations between the two variables. The research also looks at social representations that may affect the independence/autonomy and discretion of judges through a survey of 516 judges at every level of the Courts of Justice. A questionnaire and guideline questions were used as the research tools. Scenarios were created to measure the independence/autonomy and discretion of the judges. Social representations were of related social objects measured by using Semantic Differential Scales. Data were analysed by using descriptive statistics, t-tests, and correlation analysis. The findings of the survey showed that more than two-thirds of the respondents, particularly in high courts, believed that they had shown to have "high" and "quite high" independence and autonomy. About 70 percent of the respondents showed to have believed they had "moderate" and "high" levels of discretionary justice. Judges in high courts or senior judges tended to exercise discretionary justice differently from judges in lower courts. Regarding the relations between the two variables, it was found that the judges who had high independence/autonomy also had a high level of discretionary justice, but with a no statistically significant association (P > 0.05). As for social representations that were related to the trial and adjudication of criminal cases involving political office holders, the judges who took part in the survey had a negative view of politics, politicians, and political corruption. They believed there were a lot of corruption, nepotism, dirtiness and chaos in politics. There also were double standards, abuse of power, and no ideology and morality. They viewed political office holders as powerful and influential, but gave positive meanings to the "democratic system", "justice" and "criminal cases regarding political office holders," which were linked to brightness, honesty, sacrifice, concern for the public, goodness, the supremacy of the people, and righteous use of power. Despite their differences in terms of judicial independence/ autonomy and discretion, the judges who took part in the survey shared similar social representations in connection with criminal cases involving political office holders. From this research, it is clear that social representations have little effects on the independence/autonomy and discretion of the judges. Judges believe that through the course of their work, they have gained enough independence/autonomy and discretion to render justice to the people. Nonetheless, greater awareness of the importance of judicial independence /autonomy and discretion should be continually promoted through the judicial recruitment process and ethical training so that the Court of Justice can truly be considered "the people's institution.