บทความวิชาการนี้นําเสนอบางส่วนของการศึกษาปัญหากฎหมาย และผลกระทบ จากการปรับใช้กฎหมายและการระงับข้อพิพาททางเลือกโดยการไกล่เกลี่ยในคดีผู้บริโภค กรณีศึกษาประเภทกู้ยืมเงิน โดยผู้ศึกษาใช้วิธีการศึกษาในลักษณะของการศึกษาเชิงคุณภาพ และการวิเคราะห์เนื้อหาผ่านการศึกษาข้อความคิด แนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ย ทั้งก่อนฟ้องนอกศาลและในศาลหลังฟ้องตลอดจนหลังมีคําพิพากษาทั่วทั้งหมดตลอด กระบวนการไกล่เกลี่ยที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน โดยศึกษาวิเคราะห์เปรียบเทียบกับแนวคิดทฤษฎี ต่างประเทศ และการปรับใช้พุทธปรัชญาในการไกล่เกลี่ยทั่วไปและในคดีผู้บริโภค โดย บทความนี้ชี้ให้เห็นถึงปัญหาเชิงโครงสร้างอันเกิดจากข้อจํากัดด้านกฎหมายวิธีสบัญญัติ และ การบริหารจัดการระงับข้อพิพาทโดยการไกล่เกลี่ยในคดีผู้บริโภคประเภทการกู้ยืมเงินที่เป็นอยู่ ซึ่งอาศัยอํานาจตามพระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. ๒๕๖๒ ซึ่งเหมาะสมต่อการไกล่เกลี่ยลักษณะทั่วไป และพระราชบัญญัติการคุ้มครองผู้บริโภคที่มีความเหมาะสมต่อการ คุ้มครองผู้บริโภคทั่วไปที่เป็นกรณีการละเมิดสิทธิผู้บริโภคโดยตรง โดยบทความนี้ชี้ให้เห็นว่า แนวทางที่เป็นอยู่ตามกฎหมายดังกล่าวไม่ควรปรับใช้กับคดีผู้บริโภคประเภทกู้ยืมเงิน เนื่องจากกลุ่มคดีประเภทนี้เป็นกลุ่มคดีที่มีลักษณะพิเศษยิ่งกว่าคดีผู้บริโภคทั่วไป บทความนี้เสนอแนวทางการแก้ปัญหาเป็นสองส่วนหลัก ประการแรก ปัญหา ทางกายภาพเชิงโครงสร้างและระบบที่เป็นรูปธรรม และการแก้ปัญหาอย่างเป็นนามธรรม โดยเสนอปัญหาการระงับข้อพิพาทในศาล กระบวนการยุติธรรมหลักเชิงสร้างระบบการ แก้ปัญหาอย่างเป็นรูปธรรม เชิงโครงสร้าง และระบบการบริหารจัดการภายใต้บทบัญญัติ กฎหมายหลักทั้งสอง โดยจัดให้มีระเบียบวิธีปฏิบัติหรือกฎเกณฑ์เกี่ยวกับการไกล่เกลี่ยคดี ผู้บริโภคประเภทกู้ยืมเงินเป็นการเฉพาะ เพื่อบรรเทาความเสียหายและรองรับสภาพปัญหา และอุปสรรคในการลดปริมาณคดีที่เป็นอยู่ เพื่อผู้บริโภคที่เป็นลูกหนี้สามารถหาทางออก ในการแก้ปัญหาหนี้ที่เป็นอยู่ และสามารถเข้าถึงการระงับข้อพิพาททางเลือกและการไกล่เกลี่ย ได้โดยสะดวกรวดเร็ว ประหยัดค่าใช้จ่ายได้ รวมทั้งปรับระบบการจัดการขยายเพิ่มบทบาท อํานาจหน้าที่องค์กรและหน่วยงานรัฐที่เป็นการไกล่เกลี่ยเชิงรับ (Passive Approach) จากการเป็นฝ่ายรับเรื่องหรือรับเรื่องราวร้องทุกข์ โดยผู้บริโภคจะเป็นฝ่ายเข้าหา เป็นการ ไกล่เกลี่ยเชิงรุกในลักษณะเข้าหาลูกหนี้หรือผู้บริโภคที่ผิดนัด หรืออาจร่วมมือกับอีกฝ่าย ก่อนการฟ้อง (Pre-active and Pro-active Approach) แทนการบริหารจัดการระบบ การไกล่เกลี่ยคดีประเภทกู้ยืมเงินที่มีลักษณะรูปแบบเชิงรับในปัจจุบันเพื่อลดปริมาณคดีที่มี ปริมาณสูงสุดเป็นลําดับแรกของคดีผู้บริโภคทั้งหลาย ประการที่สอง แก้ปัญหาอย่างเป็น นามธรรมโดยใช้แนวคิดทฤษฎีเป็นหลักใหญ่ในการแก้ปัญหา เริ่มจากการทําความเข้าใจและ ปฏิบัติตามแนวคิดเป็นหลักสําคัญ ด้วยการนําเสนอข้อมูลให้การศึกษาแนวคิดและหลักการ การไกล่เกลี่ย ทั้งแนวคิดพุทธและแนวคิดทฤษฎีของต่างประเทศเพื่อคู่กรณี ผู้ไกล่เกลี่ย และผู้เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ยจะดําเนินการไกล่เกลี่ยอย่างมีประสิทธิภาพ เริ่มแต่ก่อนการ ไกล่เกลี่ยจนกระทั่งยุติกระบวนการไกล่เกลี่ยอย่างเป็นสุข ไม่ว่าจะไกล่เกลี่ยสําเร็จหรือไม่ก็ตาม

This paper presents some of the study of legal issues and the impact of application of law and alternative dispute resolution through mediation in consumer loan case studies. The study methods were used in the form of a qualitative study and content analysis through the study of notions, theories and concepts associated with mediation concepts and theories in the way of both before suing and after suing and post-judgment, throughout the current mediation process. All have been studied and analyzed and compared with foreign concepts and theories and the application of Buddhist philosophy in general mediation and in consumer cases. This paper points out the structural problems arising from the legal limitation of procedure law and administration of dispute resolution through mediation in the current consumer loan cases, by virtue of the Mediation of Dispute Act B.E. 2562 (2019), which is appropriate for general mediation and the Consumer Protection Act which is suitable for general consumer protection that is a direct violation of consumer rights. This pointed out that such statutory guidelines should not apply to consumer cases of loan. Because this type of cases is a group of cases that have more unique characteristics than general consumer cases. This paper presents the solutions in two main parts. Firstly, structural and systemic physical problems and abstract solutions. By proposing the problem of dispute resolution in the main judicial process (the main judicial process by court of justice), by proposing dispute resolution problems in the main structured judicial process and the structured concrete problem-solving system and the administrative system under the two main legal provisions; by providing specific procedures or rules for mediation of consumer cases of loan in order to mitigate damage and hold up the problematical condition and obstacles in reducing the number of existing cases so that consumers who are debtors can find solutions to solve existing debt problems and have access to alternative dispute resolution and mediation with convenience, speed and cost saving including adjusting the administration to expand the roles and duties of organizations and government agencies that are in the manners of passive approach of mediation from the receiver part or receiving complaints from consumers (Passive Approach) to pre-active and pro-active mediation in the manner of approaching the debtors or consumers who defaults or may cooperate with the other party before filing a lawsuit (Pre-active and Pro-active Approach) instead of managing the mediation system for consumer cases of loan with the current passive nature to reduce the number of cases that have the highest volume first of all consumer cases of financial cases. Secondly, solving problems abstractly by applying theories and concepts are the main idea for solving problems. Starting from understanding and practicing the concepts as the main principle by presenting information to study the concepts and principles of mediating both Buddhist and foreign concepts for the parties, mediator and those involving in mediation process shall carry out effectively mediation process from the beginning of the process through the end of mediation process with happiness regardless of whether the mediation is successful or not.