การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อ ๑) ประเมินผลการปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอม ยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสียของศาลเยาวชนและครอบครัวจังหวัด พระนครศรีอยุธยา โดยใช้รูปแบบการประเมิน CIPP Model ด้านบริบท ด้านปัจจัยนําเข้า ด้านกระบวน และด้านผลผลิต เป็นการประเมินตามความคิดเห็นของคู่ความ ๒) ศึกษาแรงจูงใจของคู่ความที่มีต่อการปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสีย และ ๓) ศึกษาแนวทางการส่งเสริมและพัฒนาการทําสัญญา ประนีประนอมยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสียให้มีประสิทธิภาพ ตามความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิ การวิจัยใช้ระเบียบวิจัยแบบผสมผสาน ด้วยวิธีการวิจัย เชิงปริมาณและวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพโดยศึกษาไปพร้อมกัน กลุ่มตัวอย่างการวิจัยเชิงปริมาณ คือคู่ความที่ปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความ ในปี ๒๕๖๓ จํานวน ๑๙ คน ปี ๒๕๖๔ จํานวน ๒๓ คน และปี ๒๕๑๕ จํานวน ๓๘ คน รวมทั้งสิ้น ๔๐ คน ได้มาจากการสุ่มตัวอย่าง ตามโควตา และการวิจัยเชิงคุณภาพผู้ให้ข้อมูลหลักในการสนทนากลุ่ม ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิ โดยการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง จํานวน ๑๘ คน เครื่องมือที่ใช้เก็บข้อมูล คือ ๑) แบบสอบถามการประเมินผล ๒) แบบสอบถามแรงจูงใจ และ ๓) แบบสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์สําเร็จรูป สถิติที่ใช้ ได้แก่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า ๑) การปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความในคดี ครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสีย โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน โดยมีค่าเฉลี่ยจากมากไปหาน้อยตามลําดับ คือ ด้านผลผลิต ด้านบริบท ด้านปัจจัย นําเข้า และด้านกระบวนการ ๒) การศึกษาแรงจูงใจของคู่ความที่มีต่อการปฏิบัติตามสัญญา ประนีประนอมยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสีย โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากขึ้นไป ๓) การศึกษาแนวทางการส่งเสริมและพัฒนาการทําสัญญาประนีประนอมยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสียให้มีประสิทธิภาพ ตามความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิจากการสนทนากลุ่ม (๓.๑) การประเมินผลการปฏิบัติตามสัญญา “ศาลเยาวชนและครอบครัวพยายามประนีประนอมยอมความ สําหรับด้านบริบทเปรียบเทียบให้คู่ความได้ตกลงกันหรือประนีประนอมข้อพิพาทโดยคํานึงถึงความสุขและ การอยู่ร่วมกันในครอบครัว” มีแนวทางคือ (ก) ให้ความสําคัญต่อการมีส่วนร่วมของนักจิตวิทยา (ข) ส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพผู้ประนีประนอม (ค) มีวิธีการติดตามการปฏิบัติตามสัญญา ประนีประนอมยอมความ และ (ง) การไกล่เกลี่ยเน้นความรับผิดชอบของคู่ความที่เป็นบิดา มารดาที่มีต่อบุตร สําหรับด้านปัจจัยนําเข้า “การบริการจัดห้องมุมพักผ่อนให้แก่ผู้เยาว์ที่มา กับคู่ความมีความจําเป็นและสําคัญอย่างไร” พบว่ามีความจําเป็น ผู้เยาว์ไม่ต้องอยู่ร่วมรับฟังข้อเท็จจริงที่ไม่เหมาะสมและช่วยลดความกังวลของพ่อแม่ไม่ต้องห่วงบุตรหลานในระหว่างการไกล่เกลี่ย สําหรับด้านกระบวนการ “นิติกรควรมีการติดตามผลการปฏิบัติตามสัญญา ประนีประนอมยอมความของคู่ความเป็นระยะ ๆ” พบว่า ควรมีการติดตาม แต่นิติกรไม่ควร เป็นผู้ติดตามเพียงฝ่ายเดียว ควรจัดตั้งเป็นองค์คณะหรือเป็นศูนย์ มีกระบวนการทํางาน ที่ “เป็นระบบ” และด้านผลผลิต “คุณลักษณะและปัจจัยที่ทําให้คู่ความที่มีแนวโน้มในการ ปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความได้สําเร็จ” คือ (ก) ข้อตกลงเกิดจากความต้องการ ที่แท้จริง (ข) มีคนกลางของทั้งสองฝ่ายเข้าร่วมไกล่เกลี่ย (ค) คู่ความยึดประโยชน์ผู้เยาว์ เป็นสําคัญ (ง) ความรักความผูกพันที่มีต่อบุตร (๑) ด้านเศรษฐกิจ (2) การสร้างความเข้าใจ และ (ช) การติดตาม (๓.๒) แรงจูงใจที่มีอิทธิพลต่อการปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอม ยอมความในคดีครอบครัวที่มีผู้เยาว์เป็นผู้มีส่วนได้เสีย สําหรับด้านแรงจูงใจ “การเสริมสร้าง แรงจูงใจให้คู่ความปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความสําเร็จ” มีข้อควรพิจารณา (ก) การค้นหาพลังบวก (ข) การพิจารณาข้อดีข้อเสียร่วมกัน และ (ค) การยอมรับผลที่เกิดขึ้น จากการตัดสินใจ สําหรับด้านความรับผิดชอบ การทําให้ “คู่ความตระหนักถึงผลกระทบ ในทางลบต่อผู้เยาว์และบุคคลอื่นที่เกี่ยวข้องจากการไม่ปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความ ตรงตามกําหนดเวลา” มีวิธีการ (ก) การสร้างความรู้ความเข้าใจ (ข) การเสริมสร้างกําลังใจ ให้เกิดความเชื่อมั่น และ (ค) การติดตามการปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความ และด้านความสัมพันธ์ระหว่างคู่ความ “ศาลเยาวชนและครอบครัวมีบทบาทแนวทางการส่งเสริมให้คู่ความเข้าใจในการทําหน้าที่ความเป็นพ่อแม่ที่ดีต่อบุตร” ศาลควรดําเนินการ โดยมีนักจิตวิทยามีส่วนร่วมทั้งใน (ก) ขั้นตอนในกระบวนการไกล่เกลี่ย (ข) ขั้นตอนระหว่าง การพิจารณาคดีของศาล และ (ค) ขั้นตอนกระบวนการติดตามหลังคดีเสร็จการพิจารณา (๓.๓) ปัจจัยสนับสนุน “พระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชน และครอบครัว พ.ศ. ๒๕๕๓ มีความเหมาะสมต่อการส่งเสริมให้คู่ความสามารถไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในคดีครอบครัวจนนําไปสู่การทําสัญญาประนีประนอมยอมความและปฏิบัติตามสัญญาประนีประนอมยอมความได้สําเร็จหรือไม่” กฎหมายยังมีความทันสมัยและยืดหยุ่นให้ศาล ใช้ดุลพินิจในหลายมาตรา ศาลควรเน้นการสร้าง “Healthy Family” หรือ “ครอบครัว สุขภาพดี” ที่สมาชิกในครอบครัวรู้ถึงบทบาทหน้าที่ของตน และศาลควรใช้กฎหมายให้เป็น นวัตกรรม แม้คดีเสร็จการพิจารณาแล้ว ศาลยังคง “ทํางานร่วมกับครอบครัว” ได้ โดยเลี่ยงการใช้คำว่า "ติดตาม" และมีนโยบายและการบริหารจัดการคดีที่คุ้มครองสวัสดิภาพผู้เยาว์ซึ่งเป็นผู้มีส่วนได้เสียในคดีครอบครัวมากยิ่งขึ้น

The objectives of this study were 1) to evaluate the compliance with settlement agreements in family cases involving minors at the Phra Nakhon Si Ayutthaya Juvenile and Family Court using the CIPP model to examine the context, input, process, and output based on the opinions of involved parties; 2) to study the motivation of involved parties towards complying with settlement agreements in family cases involving minors; and 3) to explore guidelines for developing and promoting effective settlement agreements for family cases according to experts' opinions. This evaluation research employed a mixed-method design, incorporating both qualitative and quantitative approaches. For the quantitative research, quota sampling was applied to select 80 participants who were involved parties complying with settlement agreements in family cases, divided into 19 in 2020, 23 in 2021, and 38 in 2022. In terms of the qualitative research, the data were obtained through focus group discussions with 18 experts, who were recruited by using purposive sampling. The research tools included 1) the evaluation questionnaire, 2) the motivation questionnaire, and 3) the focus group discussion form. Quantitative data were analyzed using statistical software. The descriptive statistics used were percentage, mean, and standard deviation. The content analysis technique was applied to analyze qualitative data. The research results comprised the following: 1) The overall compliance with settlement agreements involving minors was at a high level. The aspect with the highest mean was output, followed by context, input, and process. 2) The overall motivation of the involved parties towards complying with settlement agreements involving minors was at a high level. 3) Based on the experts' opinions obtained from the focus group discussions, guidelines for developing and promoting effective settlement agreements for family cases are proposed as follows: 3.1) According to the evaluation of compliance with settlement agreements, in terms of context, "the Juvenile and Family Court should try to achieve an agreement or resolve a dispute among parties based on family happiness and unity" by (a) giving importance to the participation of psychologists; (b) developing and enhancing conciliators' abilities; (c) establishing a compliance monitoring system; and (d) focusing on the responsibilities of parents towards their children during conciliation. In the aspect of input, it was found that "providing a room or resting corner for minors separately is necessary" because it prevents minors from perceiving inappropriate facts and helps reduce parents' worries about their children during conciliation. As for the aspect of process, "legal officers should regularly monitor the involved parties' compliance with settlement agreements," not as individuals but in the form of a working group with systematic work procedures. In the aspect of output, "the factors influencing the compliance with settlement agreements" include (a) an agreement being settled based on actual needs; (b) mediators of both parties participating in the conciliation; (c) involved parties focusing on the benefit of minors; (d) love and attachment for their children; (e) economic variables; (f) understanding development; and (g) follow-up measures. 3.2) In terms of motivating involved parties to comply with settlement agreements, in the aspect of motivation, "involved parties should be motivated to comply with settlement agreements" through (a) developing positive energy; (b) jointly considering the pros and cons; and (c) accepting the results following each decision. In the aspect of responsibility, "it is vital to make involved parties aware of incompliance's negative impacts on minors and other related people" by (a) creating understanding; (b) building confidence; and (c) following up on compliance. As for the relationships between involved parties, "the Juvenile and Family Court is responsible for promoting involved parties' understanding of the role of parents in taking care of their children." The court should let psychologists participate in (a) the conciliation process; (b) the court trial process; and (c) the follow-up process after the trial ends. 3.3) "The Act on the Juvenile and Family Court and Its Procedure B.E. 2553 is appropriate for supporting the conciliation of family disputes, the settlement of agreements, and the compliance of settlement agreements," as this law is still modern and flexible and allows the court to exercise its discretion. The court should place emphasis on creating a healthy family where all members recognize their roles and responsibilities. Moreover, the court should use the law in an innovative way. Even after the trial is over, the court should continue to work with the family without using the word "monitor." Effective case management policies and practices should be determined to better protect the welfare of minors who are interested parties in family cases.